Các hạch bạch huyết là tuyến phòng thủ đầu tiên của hệ miễn dịch. Cổ, bẹn, nách nổi hạch, sưng đau trong nhiều trường hợp có thể là dấu hiệu cảnh báo ung thư.
Hạch bạch huyết là hệ thống gồm hàng trăm khối tế bào nhỏ như hạt đậu. Chúng ta có hơn 600 hạch bạch huyết nằm rải rác khắp cơ thể. Tuy nhiên chỉ những vị trí như cổ, nách, bụng và bẹn, bạn mới có thể sờ thấy hạch.
Sưng hạch là dấu hiệu của nhiều bệnh lý
Cùng với lá lách, amidan, adenoids, hạch bạch huyết giúp chúng ta chống lại n.hiễm t.rùng và bệnh tật. Các hạch bạch huyết được kết nối với nhau bằng mạch (hệ thống ống chạy khắp cơ thể như tĩnh mạch). Chúng mang chất lỏng bạch huyết trong suốt như nước, chảy qua toàn bộ hạch. Khi chất lỏng chảy qua, các tế bào bạch huyết giúp bảo vệ cơ thể khỏi vi trùng, vi khuẩn có hại.
Lympho B, T là hai loại tế bào bạch huyết nói trên. Trong đó, tế bào B tạo kháng thể bám vào vi trùng, báo hiệu cho hệ thống miễn dịch biết chúng cần phải t.iêu d.iệt kẻ lạ mặt. Tế bào T có nhiệm vụ đa dạng hơn. Một số t.iêu d.iệt vi trùng, số khác theo dõi các tế bào miễn dịch. Chúng gửi tín hiệu để thông báo cơ thể nên điều chỉnh các tế bào miễn dịch sao cho phù hợp và đủ liều lượng.
Dịch bạch huyết cũng mang theo protein, chất thải, mảnh vụn tế bào (những gì còn lại sau khi tế bào c.hết), vi khuẩn, virus và chất béo dư thừa bị lọc ra, trước khi nó trở lại m.áu.
Cơ thể chúng ta có hơn 600 hạch bạch huyết. Ảnh: The Thyroid, Head & Neck Cancer Guide .
Khi cơ thể có vấn đề như bệnh tật hoặc n.hiễm t.rùng, các hạch sẽ sưng lên. Đó là dấu hiệu cho thấy có nhiều tế bào lympho đang phải hoạt động nhiều để t.iêu d.iệt vi trùng. Điều này có thể nhận thấy dễ dàng ở các hạch tại cổ.
Theo Mayo Clinic, hạch bạch huyết sưng thường đi kèm với đau, có kích thước bằng hạt đậu hoặc lớn hơn. Tùy thuộc nguyên nhân gây nổi hạch, bệnh nhân có thể gặp thêm những triệu chứng như: chảy nước mũi, đau họng, sốt, những dấu hiệu của n.hiễm t.rùng đường hô hấp.
Sưng hạch khắp cơ thể có thể là do nhiễm virus HIV, bạch cầu đơn nhân hoặc rối loạn hệ miễn dịch (bệnh viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ). Các hạch cứng, cố định, lớn dần có thể là cảnh báo bạn bị ung thư. Đi kèm nổi hạch, bệnh nhân còn bị sốt, đổ mồ hôi đêm.
Ngoài ra, một số nguyên nhân khác như cảm lạnh, cúm, n.hiễm t.rùng tai, áp xe răng, lao, phản ứng với thuốc phenytoin, ngừa sốt rét cũng có thể gây sưng hạch.
Nhận biệt các bệnh nguy hiểm qua đặc điểm của hạch
Khối lượng bạch huyết tăng đều đặn sau khi sinh cho đến năm chúng ta 8-12 t.uổi. Sau đó, các hạch bị teo dần trong t.uổi dậy thì. Nổi hạch bất thường hay đi kèm với những bệnh lý n.hiễm t.rùng, nguy hiểm. Theo nghiên cứu của bác sĩ Robert Ferrer (Trung tâm Khoa học Sức khỏe, Đại học Texas,San Antonio, Texas, Mỹ), bạn cần lưu ý những đặc điểm bất thường sau đây của các hạch trên cơ thể để phát hiện bệnh sớm:
Kích thước: Các nút hạch bình thường là khi chúng có đường kính tối đa 1 cm. Do đó, nếu các vết hạch của bạn lớn hơn kích thước trung bình này, nó được xem là dấu hiệu cảnh báo cơ thể gặp vấn đề.
Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu cho rằng kích thước hạch bất thường còn căn cứ vào vị trí mà nó xuất hiện. Chẳng hạn, hạch biểu mô lớn hơn 0,5 cm, hạch ở bẹn lớn hơn 1,5 cm được xem là bất thường.
Một nghiên cứu dựa trên 213 người trưởng thành bị nổi hạch không rõ nguyên nhân cho thấy toàn bộ bệnh nhân bị ung thư đều có hạch lớn trên 1×1 cm. Đặc biệt, 8% người mắc ung thư có hạch từ 1×1 cm đến 1,5×1,5 cm. 38% trường hợp bị hạch lớn hơn 1,5×1,5 cm.
Ở trẻ nhỏ, các hạch bạch huyết bình thường có đường kính như sau: cổ tử cung 2 cm, nách 1 cm, bẹn 1,5 cm. Do đó, các hạch bạch huyết có đường kính trên 2 cm thường là dấu hiệu cảnh báo bệnh u hạt như lao, sarcoidosis hoặc ung thư (chủ yếu u bạch huyết).
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng đưa quan điểm việc đ.ánh giá ung thư hay không dựa trên kích thước thường không rõ ràng.
Cơ thể nổi hạch bất thường là cảnh báo bạn có thể mắc một số bệnh lý nguy hiểm về n.hiễm t.rùng, ác tính. Ảnh: Healthline.
Gây đau đớn hay không?: Khi một hạch bạch huyết tăng nhanh về kích thước, nang của nó sẽ căng ra và gây đau cho người bệnh. Cảm giác đau thường là kết quả của quá trình tế bào bị viêm, hệ miễn dịch đang làm việc. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, cơn đau hạch cũng có thể do xuất huyết từ các tế bào ác tính. Dù vậy, hạch có đau hay không không xác định được nó là hạch lành tính hay ác tính.
Đặc tính của hạch: Ở người bình thường, khi sờ, bạn sẽ thấy hạch di động tốt mà không bị dính với mô xung quanh, có bờ giới hạn rõ, sờ nắn không đau và mật độ mềm vừa phải không quá cứng. Nang hạch mềm cảnh báo bạn bị n.hiễm t.rùng hoặc viêm.
Với những bệnh nhân bị ung thư, khi sờ vào, hạch (nhất là vùng cổ) có cảm giác cứng, đặc biệt là giai đoạn khối u ác tính đã di căn. Các nang hạch chắc, dính chặt với các mô xung quanh, bờ giới hạn không còn rõ ràng, sờ nắn sẽ cảm thấy đau và mật độ cứng chắc có thể là dấu hiệu của ung thư hạch.
Vị trí: Nơi các hạch khu trú cũng quyết định tình trạng bệnh lý mà chúng ta mắc phải. Chẳng hạn, hiện tượng tăng bạch cầu đơn nhân n.hiễm t.rùng gây bệnh ở cổ tử cung và một số bệnh lây truyền qua đường t.ình d.ục có liên quan tình trạng nổi hạch ở bẹn. N.hiễm t.rùng huyết do mèo cào, cắn thường gây nổi hạch ở cổ tử cung hoặc nách.
Nguy hiểm nhất là hạch thượng đòn. Ước tính 90% bệnh nhân>40 t.uổi và 25% trường hợp
Ung thư hạch là một trong những bệnh khó chữa bởi nó liên quan hệ thống hạch bạch huyết khắp cơ thể. Khi gặp tình trạng hạch bất thường, nhất là vùng cổ, nách, bẹn…, bạn nên tới gặp bác sĩ để được khám và phát hiện bệnh sớm nếu có.
Cảnh báo dấu hiệu ung thư nếu 4 bộ phận trên cơ thể “trồi ra”
Bỗng nhiên bạn thấy trên cổ, sau tai, dưới nách hay dưới vùng bẹn xuất hiện một hạch nhỏ, mềm, ấn đau nhẹ, cần phải đến bệnh viện để thăm khám, cẩn thận bị ung thư.
1. Nổi hạch sau tai
Hiện tượng nổi hạch sau tai cũng khá phổ biến, nguyên nhân có thể do n.hiễm t.rùng cơ thể, lao hay ung thư đầu cổ, ung thư tuyến giáp. Đối với t.rẻ e.m, với những trẻ có sức đề kháng kém, hạch có thể xuất hiện tự nhiên mà không cần phải có bệnh, khi sức khỏe dần ổn định hạch sẽ hết sưng.
Ở trạng thái bình thường, hạch chỉ khoảng vài milimet, mềm và khó sờ thấy. Nhưng khi bị viêm nhiễm, ung thư (ung thư hạch nguyên phát hay hạch di căn) thì hạch sẽ lớn và có thể đau, cứng. Hiện tượng nổi hạch sau tai là dấu hiệu bất thường nhưng hiện nay vẫn rất nhiều người nhầm lẫn do mụn trứng cá hoặc lipoma gây ra.
2. Nổi hạch ở quanh cổ
Hệ bạch huyết bao gồm các mạch bạch huyết và rất nhiều hạch bạch huyết lọc vi khuẩn, độc tố ra khỏi cơ thể. Nếu hệ bạch huyết bị vỡ, các hạch bạch huyết sẽ sưng to và phình lên. Hiện tượng sưng phù hạch bạch huyết này có thể xảy ra ở khu vực quanh cổ. Một số triệu chứng khác của bệnh ở hệ bạch huyết là đổ mồ hôi vào ban đêm, giảm cân đột ngột, sốt cao, ho dai dẳng…
3. Nổi hạch dưới nách
Hạch ở nách có thể cảm nhận khá rõ khi đã nổi lên, kích thước lớn bé tùy tác nhân ảnh hưởng. Hạch ở nách khi sờ thường thấy có viền, tròn hoặc hơi dài, cứng, ấn vào có độ di chuyển nhẹ, cảm giác hơi đau khi ấn.
Nếu nguyên nhân gây nổi hạch ở nách là do viêm thì sẽ kèm theo các hiện tượng như đau, sưng ở vùng ngực kèm theo biểu hiện mệt mỏi, sốt. Hạch lành tính có tác dụng sản sinh đề kháng để chống lại các nguyên nhân gây bệnh, vì vậy chúng có thể mất đi tự nhiên mà không cần điều trị hay tác động vào. Nhưng ở một số nguyên nhân khác mà không phải do viêm, chúng ta cần đặc biệt lưu ý vì đó có thể là dấu hiệu cảnh báo cho một số bệnh nguy hiểm như:
– Do xuất hiện các khối u ở các hạch bạch huyết hoặc gần xung quanh hạch bạch huyết.
– Do mắc các bệnh lý liên quan tới bạch cầu
– Do khối u Lympho Hodgkin
– Do ung thư da hắc tố (melanoma)
– Do khối u lympho không hodgkin
– Do ung thư vú
Đặc biệt, nổi hạch ở nách có thể là dấu hiệu cảnh báo ung thư vú đang trong giai đoạn tiến triển, khi tế bào ung thư đã lây lan sang các hạch bạch huyết vùng nách. Đây cũng là một những yếu tố giúp bác sĩ đ.ánh giá giai đoạn bệnh.
Một số dấu hiệu khác cảnh báo ung thư vú bạn không nên chủ quan là khối u vú, núm vú tiết dịch bất thường, hình dạng, kích thước vú thay đổi, vùng da trên khối u sần sùi như da cam, sốt, k.inh n.guyệt không đều…
4. Nổi hạch ở bẹn
Thông thường, khi thấy hạch vùng bẹn sưng to (sưng hạch bạch huyết ở háng), đau có thể do một vài nguyên nhân như: bệnh nhiễm khuẩn thuộc bộ phận s.inh d.ục, tiết niệu như bệnh do vi khuẩn Chlamydia, bệnh giang mai.
Ngoài ra, nếu người bệnh bị tổn thương nhiễm khuẩn (do các vết xây xước, áp-xe, mụn nhọt…) ở vùng chi dưới, vùng quanh hố chậu thì hạch bẹn cũng sưng to và đau.
Một số bệnh về m.áu cũng có hạch to như bệnh bạch cầu cấp. Hạch thường có kích thước to, mềm, di động xuất hiện nhiều vị trí khác nhau trên cơ thể mà bình thường vẫn có hạch như ở hố thượng đòn, nách, bẹn, trung thất, mạc treo. Đi kèm với đó là triệu chứng sốt cao, lách to nhanh, xuất huyết.
Trong bệnh bạch cầu mạn tính thể lympho thì nhiều hạch nhưng bé, phát triển nhanh, lâu dần (sau vài tháng) hạch sẽ to ra, mềm và di động được.
